Akromegali hastalığına dikkat!

Büyüme hastalığı Akromegali’yi küçümsemeyin

Bugün “Türkiye akromegali günü”. Türkiye’de binlerce yetişkin, akromegaliye yakalanıyor, el, ayak ve burun gibi organları aşırı büyüyor. Akromegali tedavi edilmezse hayati tehlike yaratabilecek diyabet, hipertansiyon ve kalp hastalıklarına yol açabiliyor. Hastalığın tedavisi mümkün ama erken tanı büyük önem taşıyor. Tanı konulmayan hastaların ömrü 10 yıl kısalabiliyor.

Tanı, tedavinin yarısı.

Akromegali, nadir görülen bir hastalık. Ergenlikten sonra beyindeki, hipofiz bezinde iyi huylu bir tümörün oluşması sonucu ortaya çıkan akromegali, bir milyonda 60-80 kişide görülüyor. Türkiye’de 6000-6500 akromegali vakasının olduğu tahmin ediliyor. Ancak uzuv ve kemik büyümesi olarak kendini gösteren akromegali, ileri safhalarda diyabet, hipertansiyon ve kalp hastalıklarına yol açabilecek kadar tehlikeli bir hastalık.

Sağlık Bakanlığı, 15 Nisan’ı “Türkiye Akromegali Günü” olarak kabul ediyor ve çeşitli etkinliklerle bu hastalığa karşı bilinci artırmayı amaçlıyor. Çünkü erken teşhiste tedavisi çok basit olan bu hastalık, ağır ilerlediğinden geç fark ediliyor, teşhis konulana kadar 6-8 yıl kaybedilebiliyor. Akromegali İle Yaşam Derneği ise  2008’de kurulduğu günden bu yana hastalıkla ilgili toplumda ve hekimler arasında farkındalığı artırmak için çalışıyor. Bu önemli gün dolayısıyla Gen İlaç’ın katkılarıyla organize edilen farkındalık projesi kapsamında bu hastalığı, nedenlerini, belirtilerini, tedavisini ve bölgemizdeki durumu Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Hatice Sebila Dökmetaş’a sorduk. İşte bütün yönleriyle akromegali...

10 Soruda Akromegali

Akromegalinin Nedeni Nedir?

Hatica Sebila Dökmetaş Akromegali; çok fazla büyüme hormonu ve insülin benzeri büyüme faktörü salgılanması sonucu kemiklerin ve dokuların büyümesiyle kendisi belli eder. Aşırı salgılanan büyüme hormonu nedeniyle büyüme potansiyeli olan her dokuda büyüme olur. Özellikle hastanın da dikkatini çeken ellerde, ayaklarda ve yüzde büyüme görülür.

Büyüme hormonu fazla salınımına beynin alt kısmında gözlerin orta arka noktasında bulunan hipofiz bezindeki iyi huylu bir tümör neden olmaktadır. Bu tümör “hipofiz adenomu” diye adlandırılır.

Kalıtsal bir rahatsızlık mıdır?

H.S.D. Çoğunlukla tek bir hipofiz hücresinde hücreler arası iletişimi düzenlemekten sorumlu gendeki bozulma sonucu hipofiz hücrelerinin kontrolsüz bir biçimde bölünüp çoğalması ile adenom oluşmaktadır.

Nadir olarak aynı aile bireylerinde görülen kalıtsal tipleri dışında hastalık genellikle kalıtsal değildir.

Belirtileri nelerdir?

H.S.D. Burun büyümesi, çenenin öne çıkması, dudaklarda kalınlaşma, dişlerde ayrıklık, frontal bölgede genişleme, yüz hatlarında kabalaşma, kalp, dudaklar, burun ve dilde büyüme, el ve ayaklarda şişlik, kıllanmada artış, deride kalınlaşma, ses kalınlaşması, horlama, terlemede artma, eklem ağrıları, karpal tünnel sendromu, yorgunluk ve halsizlik, güçsüzlük, depresyon, baş ağrısı, görme bozuklukları, hipertansiyon, adet düzensizliği, memeden süt gelmesi,  erkeklerde iktidarsızlık sık görülen belirti ve bulgularıdır.

Tanı konması kolay mıdır?

H.S.D. Hastaların çoğu kendilerinde oluşan bazı değişimleri yaşlanma gibi sebeplere yormakta ve üzerinde durmamaktadır. Sık görülmeyen bir hastalık olduğu için değişik branştaki hekimler değişik şikayetlerle kendilerine gelen hastalarda akromegali tanısını düşünmemiş olabilirler. Ayrıca, bazı akromegali hastalarında erken görülen bazı belirtiler başka hastalıklarla karıştırılabilmektedir. Bunun sonucu olarak, birçok hastada belirtiler kötüleşmeye başlar ve yaklaşık 7-10 yıl kadar bir tanı gecikmesi olur.

Akromegali özellikle hangi organları, ne şekilde etkiler?

H.S.D. Kalp hastalığı ve kalp büyümesi, kalın barsak polipleri ve kolon kanseri, diyabet, hipertansiyon, kemik erimesi, inme, uyku sırasında nefes alıp vermenin kesilmesi (uyku apnesi) gibi akromegali sonucu değişik sistemlere ait başka hastalık veya rahatsızlıklar da oluşabilmektedir.  Çok ciddi bu komplikasyonlar zaman içerisinde gelişir ve tedavi edilmezlerse yaşamı tehdit eder boyuta ulaşabilir.

Akromegali hastalarının yaşam kalitesini nasıl etkiler?

H.S.D. Akromegali, tedavi edilmediğinde önemli yaşamsal rahatsızlıkların gelişmesine neden olabilen ciddi bir hastalıktır. Hastalık toplum geneliyle karşılaştırıldığında mortalite (ölüm oranı) 2-4 kat artmıştır. Bu mortalite artışında uyku-apne sendromu, gelişen diyabet ve kalp hastalıkları ve kanserler özellikle sorumlu tutulmaktadır. Hasta yakından izlenmelidir. Bu hastalıkta takip ve tedavi ömür boyu sürecektir.

Akromegali hastalarında kanser riski artabilir mi?

H.S.D. Özellikle gastrointestinal kanserler, kolon kanseri ve tiroid kanseri gibi kanserlerin görülme sıklığında artış vardır. Bu da hasta takibinde göz önünde bulundurulur.  

Nasıl tedavi edilir?

H.S.D. Akromegalinin tedavisinde ilk seçenek hipofiz adenomunun alınmasıdır. Hipofiz adenomuna burun ya da ağız içerisinden ulaşılmaktadır.  Mikro adenomda (çapı < 1 cm) bu işlemde başarı oranı yüzde 70-75 oranında. Daha büyük adenomlarda başarı oranı yüzde 30 civarındadır. Eğer cerrahi müdahale yapılamamış veya ameliyat sonunda adenomun tamamı alınamamışsa, ikinci seçenek ilaç tedavisidir.

Üçüncü tedavi seçeneği ise radyasyon tedavisidir. Işın tedavisi genellikle cerrahi ya da ilaç tedavisiyle sonuç alınamamış hastalarda kullanılır.

Akromegali hastalarına düşen görevler neler?

H.S.D. Endokrinolog başkanlığında bir ekip tarafından tedavi planlanır ve takipler bu doğrultuda yapılır. Hastanın hastalığının ciddiyetini anlayıp takip ve tedavisinde doktoruyla işbirliğini sürdürmesi önemlidir.  

Genellikle ilk tanı kimler tarafından konur?

H.S.D. Aile hekimi, iç hastalıkları uzmanı, kulak-burun-boğaz hekimi,  kardiyoloji, göz hastalıkları, radyoloji, göğüs hastalıkları, gastroenteroloji vb. branşlardan hekimler aracılığıyla hastalar bize gelebilmektedir.